Galeria Jednego Eksponatu | październik – listopad 2019 r.
W ramach cyklu dziewięciu wystaw zatytułowanych Jeden przedmiot, wiele opowieści co miesiąc prezentujemy jeden eksponat z kolekcji Muzeum. Na pozór to całkiem zwykłe przedmioty — używano ich do prostych, codziennych czynności. Dzisiaj bardzo często nie znamy ich przeznaczenia i nie zdajemy sobie sprawy, jak istotną częścią życia kiedyś były. W istocie są to przedmioty niezwykłe tak, jak niezwykłe wiążą się z nimi historie.
Aktualna wystawa cyklu prezentuje szpaner do firanek (eksponat o numerze GPE-5294), czyli ramę do suszenia i naciągania („ramowania” i „prężenia”) wypranych i wykrochmalonych firanek.
To jeden z większych szpanerów w muzealnej kolekcji, ma 3,2 m długości i 2,23 m wysokości. Złożony jest z dwóch stojaków z dodatkową rozporą pośrodku oraz dwóch poziomych desek – wszystkie elementy mają otwory do regulowania rozpiętości. Do stojaków oraz poziomych desek dołączone są stalowe druty. Zaczepiano o nie metalowe haczyki, którymi łapano brzegi firanki w celu jej rozpięcia. Cała konstrukcja była składana, dzięki czemu można ją było łatwiej przechowywać, np. na strychu. Prezentowany szpaner był używany przez mieszkanki Chorzowa od lat 30. do 80. XX wieku. Ramę wykonał stolarz.
Firan robionych na szydełku nie prano tak często jak tych „kupnych”, tylko od „wielkiego święta” (czyli na Wielkanoc lub Boże Narodzenie). Robiono wtedy generalne porządki, wszędzie zamiatano, myto okna i robiono „wielkie” pranie. Wyprane firanki trzeba było wykrochmalić, aby dłużej były białe i „lepiej się trzymały”, tzn. były sztywniejsze. Krochmal to dobrze znany wszystkim kisiel, czyli skrobia ziemniaczana rozpuszczona w wodzie i zagotowana. Mokrą po zanurzeniu w krochmalu firankę rozpinano na szpanerze i zostawiano do wyschnięcia. Czasami wyprane firany zanoszono razem z pościelą do magla. Najczęściej jednak szpanowano je w domu lub zanoszono do sąsiadki, która szpaner posiadała.
Eksponaty wraz z towarzyszącą im ekspozycją można zobaczyć w Galerii Na Piętrze, w budynku głównym Muzeum, przy ulicy Parkowej 25 w Chorzowie.
Kontakt w sprawie wystawy: Magdalena Cielesta: tel. 32 241 07 18, wew. 212.
