W czwartek, 22 maja 2025 roku, w Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie” odbyła się uroczysta gala z okazji jubileuszu 50-lecia istnienia instytucji, zwieńczona otwarciem nowej wystawy czasowej zatytułowanej „To (nie) jest skansen”.
W wydarzeniu wzięli udział znakomici goście m.in. Wicemarszałek Województwa Śląskiego Leszek Pietraszek, Dyrektor Generalna Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego, Pani Katarzyna Błaszczyk-Domańska, Przewodniczący Rady Muzeum Jarosław Gałęza, a także przyjaciele, darczyńcy, byli pracownicy oraz osoby zasłużone dla muzeum.
Podczas gali jubileuszowej nie zabrakło elementów muzycznych i literackich – dla gości zagrała kapela Dejcie Pozór, wykonując tradycyjne utwory, a specjalnym punktem programu była premiera książki autorstwa historyka Krzysztofa Bulli pt. „Spacerem przez czas. Ludzie i wydarzenia w Muzeum ‘Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie’”. Rozmowę z autorem poprowadził prof. Lech Krzyżanowski, kierownik działu nauki w MGPE.
W szczególnym momencie gali, Pani Dyrektor Muzeum, poinformowała o uhonorowaniu medalem im. Tadeusza Dobrowolskiego pani Barbary Heidenreich, byłej dyrektor MGPE, przez Stowarzyszenie Muzealników Polskich. To prestiżowe wyróżnienie przyznane zostało w uznaniu za jej wieloletnie zasługi dla rozwoju muzealnictwa oraz znaczący wkład w kształtowanie charakteru i misji chorzowskiego muzeum.
Po zakończeniu części oficjalnej, goście uroczystości wzięli udział w wernisażu wystawy „To (nie) jest skansen”. Wystawa powstała w oparciu o jubileuszowe hasło, które prowokuje do refleksji: po co, dlaczego i dzięki czemu na poprzemysłowym gruncie powstało muzeum typu skansenowskiego? Ekspozycja przedstawia historię muzeum z perspektywy jego kluczowych zadań: opracowywania, zachowywania, dokumentowania i udostępniania dziedzictwa kulturowego.
„Termin skansen w środowisku badaczy od lat wywołuje semantyczny spór i walkę ze stereotypem zakurzonego magazynu niechcianej przeszłości — co dla przeciętnego odbiorcy może być zaskoczeniem, bo przecież tak mówiło się od zawsze: krótko, zrozumiale, wszyscy wiedzą, o co chodzi. To właśnie to jedno słowo staje się dla nas pretekstem do głębszej refleksji nad tym, czym jest i czym w przyszłości będzie Muzeum ‘Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie’.
Poprzez wielowątkową, szeroką narrację wystawy, ukazującej Muzeum z różnych perspektyw, chcemy podkreślić nasz dotychczasowy dorobek, miejsce wśród regionalnych instytucji kultury oraz sposób, w jaki byliśmy odbierani na przestrzeni lat. Rok jubileuszowy to dla nas okazja, by – za pomocą wystawy, publikacji książkowej, bezpośrednich kontaktów z publicznością oraz konferencji naukowej – zebrać wnioski pomocne w projektowaniu przyszłości i formułowaniu misji opartej na unikalnych zasobach: dziedzictwie, przestrzeni ekspozycyjnej, wyjątkowym położeniu oraz relacjach ze społecznością – mówi Paulina Cius-Górska – dyrektor Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie”.
W ramach wystawy po raz pierwszy zaprezentowano ponad 60 eksponatów, pochodzących zarówno ze zbiorów własnych, jak i od osób prywatnych – zwiedzających, pasjonatów, dawnych pracowników i przyjaciół muzeum. Wśród nich znajdują się przedmioty codziennego użytku, pamiątki rodzinne, rękodzieło, a także materiały związane z historią tworzenia parku etnograficznego.
Narrację wystawy wzbogacają multimedia i archiwalne nagrania, w tym wspomnienia osób zaangażowanych w tworzenie i rozwój muzeum. Szczególne miejsce zajmują cytaty i głosy pracowników, których osobiste doświadczenia nadają ekspozycji emocjonalny i refleksyjny wymiar.
Wystawa zachęca do interaktywnego zwiedzania i własnych poszukiwań – stawia pytania o sens istnienia skansenów we współczesnym świecie, o znaczenie dziedzictwa w życiu codziennym oraz o przyszłość muzealnictwa na wolnym powietrzu. Prowokuje do namysłu nad tym, co znaczy „autentyczność”, jak zmienia się rola muzeum i w jaki sposób może ono być przestrzenią dialogu, wspomnień i przyszłości.
Hasło wystawy – „To (nie) jest skansen” – gra z popularnym, często krzywdzącym, stereotypem. Pokazuje, że muzeum to nie tylko „zabytek w terenie”, ale żywy organizm, który ewoluuje, odpowiada na potrzeby współczesności i angażuje się w aktualne debaty o tożsamości, pamięci i wspólnocie.
Wystawę będzie można zwiedzić od 25 maja i będzie dostępna na odwiedzajacych przez rok. Serdecznie zapraszamy do zwiedzania – To (nie) jest skansen. To miejsce, które żyje.
