Pozostałe projekty

W ramach projektu planowana jest publikacja dzieła Anny Stronczek pt. „Kocham swoje miejsce na ziemi. Jak ze studnie wyciongniynte opowieści, zwyczaje i życie”, które będzie piątym tomem wydanym w ramach nagradzanej serii wydawniczej „Jako downi bywało”. Celem zadania jest ochrona elementów niematerialnego dziedzictwa kulturowego związanych z życiem społecznym na terenie Rybnika-Kłokocina. Publikacja będzie miała charakter specjalistyczny: poprzez walory dokumentacyjne, edukacyjne i popularyzatorskie – w zakresie obyczajowości, obrzędowości, wierzeniowości, folkloru słownego, a także samego języka jako nośnika tychże – stanowić będzie jeden z elementów zapisu doświadczenia mieszkańców regionu. Wydaniu publikacji towarzyszyć będzie konkurs dla dzieci i młodzieży, spotkanie autorskie oraz wykonanie nagrania audio, które będzie dostępne na stronie internetowej Muzeum.

Dofinansowano z budżetu państwa – ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Kultura ludowa i tradycyjna.

Całkowita wartość projektu – 42 722,12 zł. Dofinansowanie ze środków MKiDN – 20 000,00 zł.

Projekt realizowany w latach 2022-2024 obejmuje przygotowanie oraz digitalizację 33604 dokumentów (rękopisów i maszynopisów) ze zbioru prof. dr. hab. A. Dygacza oraz przeniesienie nagrań audio z 16 taśm szpulowych i 1 kasety do postaci cyfrowej. W ramach zadania planowane jest umieszczenie zdigitalizowanych zbiorów w serwisie muzealnym oraz w zasobach Śląskiej Biblioteki Cyfrowej. W ramach projektu powstanie także publikacja poświęcona pieśniom frywolnym, którą uzupełniać będzie płyta CD ze ścieżkami dźwiękowymi.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.

Całkowita wartość projektu – 222 753,21 zł., dofinansowanie ze środków MKiDN – 130 000 zł.

Projekt realizowany w 2022 r. polega na publikacji dzieła Edwarda Jona pt. „Tu się wszystko zaczło”, które będzie czwartym tomem wydanym w ramach serii wydawniczej „Jako downi bywało”. Celem zadania jest ochrona elementów niematerialnego dziedzictwa kulturowego związanych z życiem społecznym na terenie Rudy Śląskiej-Orzegowa oraz zawodem górnika węgla kamiennego. Publikacja posiada walory: dokumentacyjne, edukacyjne i popularyzatorskie w zakresie obyczajowości, obrzędowości, wierzeniowości, folkloru słownego i środowiskowo-zawodowego, a także samego języka jako nośnika tychże. Wydaniu publikacji towarzyszyć będzie konkurs, spotkanie autorskie, dwa spotkania wspomnieniowe oraz wykonanie nagranie audio wypowiedzi autora publikacji.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Kultura ludowa i tradycyjna.

Całkowita wartość projektu – 29 498,75 zł. Dofinansowanie ze środków MKiDN – 20 000,00 zł.

Projekt, realizowany w latach 2022-2023 obejmuje konserwację 7 budynków usytuowanych na ekspozycji terenowej Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie”. W ramach zadania planowana jest konserwacja więźb dachowych i wymiana poszyć ze słomy na chałupie z Dziećkowic i szopie na wozy z Ligoty, konserwacja więźb i naprawa konstrukcji oraz wymiana pokryć gontowych na chałupie z Bażanowic, Katowic , chałupie i chlewie z Istebnej w zagrodzie łąkowej oraz spichlerzu z Bujakowa oraz fumigacja i impregnacja chałupy z Katowic i Bażanowic.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.

Całkowita wartość projektu – 648 238, 83 zł, Dofinasowanie ze środków MKiDN – 379 808 zł.

Celem zadania jest konserwacja pięciu zabytkowych obiektów kubaturowych stanowiących część ekspozycji terenowej Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie”. Wybór obiektów do konserwacji był podyktowany ich złym stanem technicznym, a zachodzące w nich procesy destrukcyjne obligowały do podjęcia pilnych działań konserwatorskich. W ramach zadania planowana jest konserwacja więźb dachowych i wymiana poszyć ze słomy na chałupie z Frydka i szopie na siano z Kobióra, a także przeprowadzenie fumigacji i impregnacji w spichlerzu z Bujakowa, chałupie z Brennej i karczmie ze Świerczyńca. Zadanie obejmuje również przygotowanie i realizację wystawy czasowej i krótkiego filmu promocyjnego, które będą dostępne w IV kwartale 2022 r.

Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego w kwocie 140 000 zł.

W ramach projektu wydano publikację Zofii Przeliorz pt. „Dusza starego domu”, która jest trzecim tomem wydanym w ramach nagradzanej serii wydawniczej „Jako downi bywało”. Publikacja Zofii Przeliorz jest dziełem niezwykle cennym. Wykazuje znamiona tekstu o charakterze autoetnograficznym, umożliwia spojrzenie na dziedzictwo kulturowe niejako „od środka”, z perspektywy nosiciela, a nie badacza „z zewnątrz”. Poprzez walory dokumentacyjne, edukacyjne i popularyzatorskie – w zakresie obyczajowości, obrzędowości, wierzeniowości, folkloru słownego, a także samego języka jako nośnika tychże – stanowi jeden z elementów przekazu, a jednocześnie źródło dla tradycji zamierających i wsparcie pozwalające zachować dziedzictwo żywe.

Zadanie w całości zrealizowane w roku 2020. Książkę można nabyć w cenie 30 zł w kasie Muzeum lub za pośrednictwem sklepu internetowego (Dusza starego domu).

Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa, zgodnie z art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych w kwocie 20 000 zł .

Projekt zakładał stworzenie wystawy czasowej pn. „Życie jako pieśń. Z teki profesora Adolfa Dygacza”, poświęconej etnologowi, muzykologowi, folkloryście – prof. dr hab. Adolfowi Dygaczowi i jego dorobkowi naukowemu, a także ogromnemu zbiorowi pieśni, które zapisał prowadząc badania terenowe na obszarze Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego oraz w innych regionach Polski. Na wystawie zaprezentowana została sylwetka uczonego oraz zebrane przez niego pieśni wraz z ich nagraniami w układzie tematycznym. Pierwsza część wystawy poświęcona została w całości prof. dr. hab. Adolfowi Dygaczowi. Druga część skupia się na pieśni ludowej ze zbiorów prof. Adolfa Dygacza. Każdy gatunek pieśni opatrzony jest stosownym opisem charakteryzującym podejmowaną w poszczególnych utworach problematykę i przybliżającym pojawiające się w nich motywy.

Wirtualne oprowadzanie dostępne jest w ramach kanału YT naszego muzeum – https://youtu.be/MIm1yANbH0g. Materiał posiada napisy w języku polskim.

Zadanie w całości zrealizowane w roku 2020.

Link do pobrania katalogu wystawy w formacie pdf (uwaga – plik ma ca. 27 MB).

Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa, zgodnie z art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych w kwocie 26 142,48 zł.

Projekt przewidywał stworzenie stałej wystawy muzealnej pt. „Na własnej skórze. Tradycyjne garbarstwo”, która prezentuje dawne techniki garbarskie oraz historię budynku i ludzi z nim związanych. Wystawie towarzyszy katalog, który można pobrać w wersji elektronicznej (link poniżej). Udostępnienie zwiedzającym wystawy związanej z garbarstwem jest kolejnym etapem realizacji kompleksowej koncepcji Muzeum w zakresie edukacji regionalnej dotyczącej przemysłu ludowego.

Wystawę można zwiedzać od 11 grudnia 2020 r.

► Katalog wystawy „Na własnej skórze [Tradycyjne garbarstwo]” w formacie pdf (rozmiar pliku to ca. 25MB).

Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa, zgodnie z art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych w kwocie 33 575,58 zł.

Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie” ma przyjemność zaprezentować zdigitalizowane muzyczne archiwum etnograficzne prof. dr. hab. Adolfa Dygacza. To niezwykle cenne źródło wiedzy o folklorze muzycznym Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego.

O wartości zasobu świadczą zarówno liczba zapisanych pieśni, jak i ich różnorodność. Znajdziemy wśród nich pieśni obrzędowe i frywolne, rodzinne i zawodowe, związane z miejscami i wydarzeniami. Materiały etnograficzne pochodzące z badań terenowych prof. dr. hab. A. Dygacza zawierają niejednokrotnie ostatnie ich zapisy, a wraz z nimi – różnorodnych przejawów tradycyjnej kultury, w tym zwyczajów, światopoglądu czy wartości. Na nagraniach audio, a także w dokumentach tekstowych znajdują się tysiące utworów wykonawców urodzonych na przełomie XIX i XX wieku, stanowią tym samym nieoceniony dokument folkloru muzycznego i związanych z nim zjawisk.

Znajdujące się w kolekcji pieśni ludowe pochodzą przede wszystkim z Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego, wśród zapisów znajdują się jednak także utwory odnotowane w innych regionach Polski.

Mamy nadzieję, że udostępnione zbiory pozwolą na wykorzystanie zasobów do celów naukowych, edukacyjnych i popularyzatorskich. Kolekcja jest dostępna na stronie: zbiory.muzeumgpe-chorzow.pl.

Ze względu na liczebność zbioru projekt został podzielony na etapy. Pierwszy z nich został zrealizowany w latach 2017-2019 w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2014-2020. Drugi etap projektu realizowanego w latach 2019-2020 dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury. Jego efekty Muzeum udostępniało na stronie internetowej, a także w Śląskiej Bibliotece Cyfrowej.

Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury w kwocie 132 320,00 złotych, a także ze środków budżetu Samorządu Województwa Śląskiego.

Od maja 2019 roku Muzeum realizowało dwuletni projekt pn. „Śląska fabryka fajek ze Zborowskiego – podsumowanie badań”, dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury w ramach programu: „Ochrona zabytków archeologicznych”. Jego nadrzędnym celem było opracowanie i opublikowanie wyników badań archeologicznych przeprowadzonych w 2013 i 2014 roku w miejscu funkcjonowania XVIII-wiecznej fabryki fajek w miejscowości Zborowskie (pow. lubliniecki).

Będąca efektem badań książka pt. „Śląska fabryka fajek w Zborowskiem. Wyniki badań, studia, konteksty” stanowi podsumowanie wieloletnich badań autorów prowadzonych nad zagadnieniem glinianych fajek jednorodnych i złożonych. Wydawnictwo jest jedynym tak szczegółowo traktującym o wytwórni fajek w Zborowskiem oraz omawiającym jej szeroki kontekst funkcjonowania jako najważniejszej tego typu manufaktury na Śląsku. Publikacja jest cennym źródłem poznawczym dla środowiska naukowego oraz stanowi bazę porównawczą dla zabytków związanych z szeroko pojętym użytkowaniem fajek pochodzących z badań wykopaliskowych. Dzięki interdyscyplinarnemu charakterowi niniejsze wydawnictwo może stać się także interesującą lekturą dla czytelników żywo zainteresowanych historią regionu.

Mamy nadzieję, że publikacja stanie się również ważną pozycją bibliograficzną, skłaniającą do podejmowania działań na rzecz popularyzowania wiedzy o lokalnym dziedzictwie kulturowym oraz zachęci do zgłębiania historii wielu ciekawych obiektów zlokalizowanych na terenie gminy czy powiatu. Książkę można nabyć w cenie 30 zł w kasie Muzeum lub za pośrednictwem sklepu internetowego.

Przygotowana została również broszura popularnonaukowa pt. „Pyk , pyk , pyk z fajeczki… [ kilka słów o fajkach, fajkarzach i fajczarzach ]”, którą w wersji elektronicznej można pobrać z niniejszego linku (pdf o rozmiarze ca. 5MB).

Warto wspomnieć, że w założonej w 1753 roku fabryce fajek w Zborowskiem produkowano rocznie nawet 1 800 000 sztuk fajek, które wykonywane były ręcznie (z białej gliny) i osiągały niejednokrotnie długość aż 90 cm. Podczas badań wykopaliskowych odnaleziono bardzo dużą ilość materiału zabytkowego – około kilkadziesiąt tysięcy fragmentów fajek, które wymagają dokładnego opracowania. Od tego właśnie rozpoczęto działania w pierwszym etapie projektu. Zabytki są segregowane oraz poddawane opisowi formalnemu i statystycznemu. Następnie spośród nich wydzielone zostaną najciekawsze egzemplarze – te w kolejnych fazach będą dokumentowane fotograficznie i rysunkowo. Ponadto w trakcie dalszych prac gabinetowych podjęta zostanie próba szczegółowego rozpoznania fajek pod kątem wzorów i sygnatur oraz ich zestawienia statystycznego. Wierzymy, że wyniki analiz staną się cennym źródłem dla środowiska naukowego, szczególnie przydatnym w studiach porównawczych oraz identyfikacji materiałów z wykopalisk miejskich.

Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury w kwocie 54 372,00 zł.

W trosce o zgromadzone na terenie Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie” zbiory drewnianego budownictwa ludowego, w latach 2019-2020 podjęto działania związane z modernizacją i rozbudową systemów alarmowych. Było to związane z potrzebą dostosowania zabezpieczeń obiektów muzealnych do zagrożeń zewnętrznych, wynikających z usytuowania Muzeum na terenie zagrożonym pod względem wystąpienia pożaru lub wandalizmu oraz dostosowania do obowiązujących przepisów prawa.

Ponadto, dotychczas użytkowane urządzenia i systemy alarmowe nie zapewniały odpowiedniego poziomu zabezpieczeń przed występującymi zagrożeniami. W związku z powyższym, w ramach realizacji zadania zaprojektowano i wykonano spójny system sygnalizacji pożaru, napadu i włamania oraz monitoringu wizyjnego, wraz z zapewnieniem bezpośredniej transmisji sygnałów do uzbrojonego stanowiska interwencyjnego specjalistycznych uzbrojonych formacji ochronnych realizujących zadania z zakresu ochrony osób i mienia, a w przypadku sygnałów pożarowych dodatkowo do stacji monitorowania alarmów Straży Pożarnej.

Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury w kwocie 320 437,21 zł, a także ze środków budżetu Samorządu Województwa Śląskiego.

Ideą przedsięwzięcia była ekspozycja muzyki Moniuszki w autentycznym otoczeniu XIX-wiecznego krajobrazu. Taką możliwość dała realizacja zadania w Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie”, które jest najbardziej naturalnym miejscem, w którym kompozycje Stanisława Moniuszki (przede wszystkim pieśni) i stare, historyczne zabudowania tworzą spójną, intersemiotyczną opowieść o nierozerwalnych związkach między muzyką i obrzędowością. Realizacja cyklu czterech wydarzeń muzycznych służyła popularyzacji dzieł Stanisława Moniuszki, zwłaszcza tych rzadko wykonywanych, które najsilniej czerpią z polskiej ludowości.

Założeniem programowym było oryginalne, zakorzenione w historycznym i kulturowym kontekście, przedstawienie życia i twórczości Stanisława Moniuszki poprzez prezentację szerokiego spektrum twórczości: pieśniarskiej (pieśni z różnych zbiorów, w tym: Śpiewnik domowy) oraz instrumentalnej (muzyka fortepianowa).

Zadanie zrealizowane w roku 2019.

Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury w ramach programu „Moniuszko 2019 – Promesa”, realizowanego przez Instytut Muzyki i Tańca w kwocie 30 940 zł. Projekt otrzymał także wsparcie finansowe pochodzące ze środków budżetu Samorządu Województwa Śląskiego.

Przedmiotem projektu była organizacja wystawy czasowej pt. „Smartfon w koronce – oblicza koronki klockowej”. Wystawa prezentowała nie tylko rozmaite oblicza tej efektownej techniki koronkarskiej, ale też pokazała, jak znakomicie wpisuje się ona w oczekiwania współczesnych odbiorców. Koronkowe poszetki, zakładki do książek czy etui na smartfony – to tylko niektóre koronkowe przedmioty, które można było zobaczyć na wystawie w okresie od 6 kwietnia do 31 sierpnia 2019 r.

W bogatym dziedzictwie Górnego Śląska tradycja tworzenia różnego rodzaju koronek ma wielkie znaczenie i bogatą historię. Najwcześniej, w XVII wieku, pojawiły się właśnie technika klockowa z głównym ośrodkiem w Goleszowie i Ustroniu, igłowa, ściegu siatkowego (technika filet) oraz haftowania na tiulu. Najpóźniej – na przełomie XIX i XX wieku – koronka szydełkowa z głównym ośrodkiem w Koniakowie, która jest dzisiaj najbardziej znana. Zwiedzający wystawę dowiedzieli się, na czym polega tworzenie przede wszystkim najstarszej koronki klockowej. Mieli też okazję zobaczyć, jak to efektowne rękodzieło funkcjonuje dzisiaj.

Zaproszone do udziału w zadaniu twórczynie ludowe udowodniły, że również w XXI wieku koronka ma wiele twarzy. To przecież nie tylko akcesoria dla płci pięknej, lecz także elementy strojów męskich, ozdoby w kreacjach dla nastolatków, zakładki do książek czy – szczególnie spektakularne – dekoracyjne etui na smartfony. W technice koronkowej przedstawiać można również m.in. skomplikowane formy architektoniczne.

Oprócz dzieł współcześnie wykonanych przez koronczarki, na wystawie można było zobaczyć eksponaty wykonane metodą klockową ze zbiorów Muzeum Śląskiego, Muzeum Górnośląskiego, Muzeum Śląska Cieszyńskiego oraz Muzeum Historycznego Miasta Krakowa.

Wystawie towarzyszyła specjalna edycja katalogu, której wersja elektroniczna będzie dostępna poniżej.

► Katalog wystawy „Smartfon w koronce – oblicza koronki klockowej” w formacie pdf (rozmiar pliku to ca. 18 MB).

Wystawę dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury w kwocie 19 895,70 zł.

Dzięki realizacji zadania pn. „Publikacja dzieła depozytariusza niematerialnego dziedzictwa kulturowego: Najmilsze zimowe wieczory” Muzeum zainaugurowało nową serię wydawniczą pn. „Jako downi bywało”.

Pierwsza wydana w jej ramach publikacja pt. „Najmilsze zimowe wieczory. Piyrzi furgało, berōw sie słuchało” autorstwa Anny Stronczek, pod redakcją pani dr Agnieszki Przybyły Dumin, to niezwykłe świadectwo górnośląskiego folkloru. W książce opisano na podstawie doświadczeń własnych kilka dni z życia rodziny i jej sąsiedztwa podczas przygotowań, trwania i zakończenia zimowego darcia gęsiego pierza – istotnej niegdyś sytuacji folklorystycznej, okresu intensywnego przekazu niematerialnego dziedzictwa kulturowego w postaci narracji, wiedzy czy umiejętności – zaprezentowane w sposób łączący powagę z humorem, z niezwykłym ciepłem i nostalgią, z perspektywy uczestnika, członkini społeczności. Prezentacja zwyczajów, norm, wartości, wierzeń, przekonań, wiedzy na temat przyrody czy sposobów leczenia, powiedzeń, pozdrowień, przysłów, bajek, podań, legend oraz wielu innych form i gatunków folkloru czyni z publikacji bardzo cenne źródło treści kulturowych, mające walory zachowawczo-ochronne i dokumentacyjne, do wykorzystania zarówno przez członków społeczności, jak i w pracach naukowo-badawczych.

Najmilsze zimowe wieczory to książka mogąca stać się przyjemną lekturą dla każdego, zarówno operującego, jak i nieznającego śląskiej mowy. W wielu też Czytelnikach wzbudzi wspomnienia i tęsknotę za tymi nieodległymi, a jednak już niemal zapomnianymi czasami.

Zadanie w całości zostało zrealizowane w roku 2017.

Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z budżetu państwa w kwocie 19 530,24 zł.