Pierwszą z muzealnych nowości jest książka autorstwa Agaty Krajewskiej „Skończone powstanie, złożona już broń…Zbiór pieśni powstańczych z archiwum Adolfa Dygacza”, drugą – dziewiąty tom Rocznika Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie”. Obydwa wydawnictwa mają wspólny mianownik – jest nim dorobek wybitnego muzykologa i folklorysty Adolfa Dygacza.
„Skończone powstanie, złożona już broń…Zbiór pieśni powstańczych z archiwum Adolfa Dygacza”, to najnowsze wydawnictwo Muzeum serii Monografie i materiały.
– Choć wydawać by się mogło, że o powstaniach powiedziano prawie wszystko, wciąż nadarzają się okazje umożliwiające ponowne sięgnięcie do zanikającego, cichego głosu powstańców. Jedną z nich stanowi aktualny dostęp do częściowo niepublikowanego archiwum śląskiego etnomuzykologa Adolfa Dygacza, które zostały przekazane do Muzeum przez Spadkobierczynie. Znalazło się w nim miedzy innymi ponad dwieście pieśni powstańczych wraz z ich licznymi wariantami – mówi Agata Krajewska, autorka publikacji.
Niniejsza antologia w sposób przystępny tworzy uporządkowany zbiór pieśni (częściowo zrekonstruowanych), w którym każdy z utworów stanowi pełne, zamknięte dzieło z nieznanymi dotąd wariantami melodycznymi i słownymi. Gratką dla odbiorców będzie zapewne dołączona do książki płyta, na której znajduje się 16 oryginalnych nagrań archiwalnych z takimi utworami jak m.in. „ Do bytomskich strzelców”, „Jasne słonko za te czarne góry” czy „Przyszło mi już przyszło” oraz 229 nagrań dźwiękowych z linią melodyczną utworów, które znajdziemy w publikacji.
„Skończone powstanie, złożona już broń…Zbiór pieśni powstańczych z archiwum Adolfa Dygacza” to pozycja będąca cennym źródłem nie tylko naukowym czy artystycznym, ale i niosącym ze sobą ładunek emocjonalny, który dla wielu czytelników będzie miał znaczenie sentymentalne.
Książkę można nabyć w sklepie muzeum – zarówno stacjonarnym, jak i internetowym: Skończone powstanie, złożona już broń… Zbiór pieśni powstańczych z archiwum Adolfa Dygacza.
Rocznik Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie” Tom 9 (2021)
Dziewiąty numer „Rocznika Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie” w większości poświęcony jest wybitnemu muzykologowi i folkloryście profesorowi Adolfowi Dygaczowi.
Helena Synowiec – autorka pierwszego artykułu pt. „Gwara śląska w zbiorach pieśni Adolfa Dyfgacza”, pokazała, jak w leksykalnej warstwie zebranych przez profesora pieśni ujawnia się kulturowy idiom regionu, Izabela Paszko („Amatorskie pieśni okupacyjne w kontekście komunikacji nieformalnej”) odkryła w nich ślady doświadczenia okupacyjnego mieszkańców Zagłębia Dąbrowskiego, Agata Krajewska (pracownica Działu Nauki MGPE, „Pionierskie kierunki badawcze Adolfa Dygacza. Wybrane aspekty”) wskazała na wielowymiarowy, interdyscyplinarny charakter dorobku Adolfa Dygacza i znalazła w nim wiele wartych zainteresowania badawczego obszarów, zaś Dionizjusz Czubala przedstawił tego znakomitego etnomuzykologa jako wielkiego wizjonera i prekursora badań folklorów zawodowych z obszaru województwa śląskiego („Adolf Dygacz – wizjoner i inspirator”).
Interesujące konteksty muzykologiczne wprowadzają też artykuły Angeliki Szepiszczak i Magdaleny Toboły-Feliks. Pierwsza z autorek analizuje powinowactwa pomiędzy XV-wieczną pieśnią religijną Dusza z ciała wyleciała i „Lamentem” ¬ późną kompozycją Wojciecha Kilara (“Dusza z ciała wyleciała – inspiracja XV-wieczną pieśnią wykorzystana w utworze „Lament” Wojciecha Kilara”), druga natomiast, podążając wzdłuż granicy łączącej muzykologię z etnologią, opisuje sceniczne modyfikacje stroju ludowego („Paradny ubiór chłopski a kostium estradowy – formy rozbarskiego stroju ludowego w prezentacjach scenicznych zespołów regionalnych Górnego Śląska (studium przypadku)”).
Rozważania etnomuzykologiczne uzupełnia artykuł Marty Paszko, która oddaje głos garnkom, talerzom i pancerfaustom. Autorka, przywołując szerokie spektrum obiektów żeliwnych – od elementów dekoracyjnych i emaliowanych naczyń, przez sprzęty gospodarskie, aż po wyposażenie wojskowe- wprowadza nas w świat, w którym przedmioty rozumiane są jako osobliwe rezerwuary pamięci – kumulują w sobie nie tylko doświadczenia pojedynczych ludzi, ale też skomplikowane losy całych społeczności („Garnki, talerze i pancerfausty – rybnicka Huta „Silesia” i jej wyroby w kontekście wieloaspektowych badań regionu”).
Tom kończy recenzja Dominika Nowakowskiego, omawiającego wydaną w 2020 roku przez Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie” – i uhonorowaną wyróżnieniem w 41. konkursie na wydarzenie muzealne roku – monografię Śląska fabryka fajek glinianych w Zborowskiem. Wyniki badań, studia, konteksty pod redakcją Barbary Papaj. Wydawnictwo to – wyjątkowe zarówno w planie merytorycznym, jak i edytorskim – jest jednym z nielicznych w Polsce i Europie tak wnikliwych opracowań tematu fajczarskiego („Recenzja publikacji: Śląska fabryka fajek glinianych Wyniki badań, studia, konteksty pod redakcją Barbary Papaj”).
Rocznik Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie” jest czasopismem naukowym, na łamach którego publikowane są artykuły na temat materialnego i niematerialnego dziedzictwa wsi górnośląskiej i zagłębiowskiej oraz innych obszarów w granicach administracyjnych współczesnego województwa śląskiego, sytuując je także w szerszej perspektywie – Polski, Europy i świata. Konteksty te umożliwiają głębsze zrozumienie zjawisk zachodzących w obszarze zainteresowań MGPE. Publikowane prace etnografów, folklorystów, antropologów, kulturoznawców, historyków, architektów, historyków sztuki, etnosocjologów oraz archeologów umożliwiają prezentowanie różnych warsztatów badawczych i ustaleń wynikających z wykorzystywania odmiennych metodologii.
